ARDF - Amateur Radio Direction Finding
"Vossenjagen"
Radio-oriëntering, ofwel het peilen en opsporen van verborgen radiobakens, is een buitenactiviteit die wereldwijd door duizenden mensen beoefend wordt. Dit opsporen van verborgen radiobakens wordt in de volksmond ook wel "Vossenjagen"genoemd, waarbij de radiobakens dan uiteraard de "vossen" zijn en de persoon die "gewapend" is met een radiopeilontvanger de jager is.
Dit vossenjagen heeft gelukkig niets met het jagen op levende
vossen te maken, maar de radio "vossen" hebben wel iets gemeen met
"echte" vossen en dat is dat ze op sluwe wijze zichzelf aan het gezicht
onttrekken en vaak misleidende signalen uitzenden die de jagers op een dwaalspoor
kunnen brengen.
De vossen kunnen door de organisatoren (uitzetters) van een vossenjacht op allerlei
locaties en soorten terrein worden geplaatst, denk aan bosgebieden, stedelijk
terrein, in waterrijke gebieden (dan heten de radiobakens geen "vossen",
maar "otters"). De vossen kunnen sterke zenders zijn als de jacht
zich over vele vierkante kilometers uitspreid (landelijke jachten) of zwak uitzenden
als het een radio-oriënteringsloop betreft in een klein bosgebied.
Te voet, per kano, fluisterboot, auto, fiets, overdags, 's nachts, alles is mogelijk en niets is te gek voor de organisatoren van vossenjachten. Vossenjachten worden het hele jaar door gehouden verspreid door het hele land. Soms op grote schaal door landelijke verenigingen (www.ardf.nl) en soms door lokale clubs of afdelingen, waarbij het veelal om gezelligheids jachten gaat. Maar hoe je het ook draait of keert, uiteindelijk komt het neer op "de vos", je peilontvanger en het terrein van de jacht. Na de start ben jij degene die het moet doen in wat voor terrein dan ook. En dat is vaak erg avontuurlijk en uitdagend, maar kan ook erg ontspannend en recreatief zijn.
De Vossenjacht kan door iedereen beoefend worden die maar enigszins mobiel is en dat betekent dat ook mensen in bijv. een electrische rolstoel kunnen deelnemen, mits het terrein dat natuurlijk toelaat. Van jong tot oud beleven vele mensen plezier aan de vossenjacht, waarbij een groot aantal vanuit hun hobby als radiozendamateur met zelfgebouwde peilontvangers lopen en de niet-(radio)technische mensen een peilontvanger ter plaatse huren voor een gering bedrag of er gewoon één hebben gekocht (veel radiozendamateurs doen dat trouwens ook).
(het lopende vosje komt van Dieter DF7XU's website)
Peilontvangers
Er is een grote verscheidenheid aan peilontvangers op de markt en de ontwikkeling van vele interessante concepten houdt niet op. Het basis ontwerp bestaat uit een gevoelige radio ontvanger met een richtingsgevoelige antenne. Daarbij is het van belang dat de gevoeligheid van de ontvanger terug kan worden geregeld om ook in dichte nabijheid van een radio-baken nog te kunnen peilen, zonder dat de ontvanger wordt "dicht gedrukt" door teveel radiosignaal ter plaatste. Het geheel moet draagbaar zijn en bestand tegen een stootje en voldoende "waterdicht" zijn (denk aan de otterjacht). Er wordt bij ARDF jachten gebruik gemaakt van peilontvangers voor de 80m band en voor de 2m band.
Populaire modellen zijn de Ukraïnsche (Birukov, Nadia), Britse (Rox-2T), Duitse (PRX80, DF1FO) en Nederlandse (HRX2/-80) en nog vele andere typen. Veelal als bouwpakket te verkrijgen.
ARDF
Een bepaalde vorm van vossenjagen wordt "Amateur Radio Direction Finding" (ARDF) genoemd en wordt wereldwijd volgens internationaal vastgestelde regels beoefend. Het gaat hier om het uitzetten in een terrein, veelal bosgebied van zo'n 20 vierkante kilometer, van een vijftal vossen die elk een herkenbare code uitzenden corresponderend met het nummer van de vos (1..5). Deze vossen zenden uit op dezelfde radiofrequentie (of in de 2m- of in de 80m radioamateurband) met een zendvermogen van 0,25 tot zo'n 4 Watt met een eenvoudige rondstralende antenne.
Op landelijke en regionaal nivo kunnen de regels natuurlijk wat omgebogen worden als het niet om officiële wedstrijden gaat als bijv. een Nederlands-, IARU Region 1- of Wereld kampioenschap. Dit recht is voorbehouden aan de organisator.
ARDF Vossen
Deze
ARDF vossen zenden uit in een cyclus van 5 (of tegenwoordig ook 2,5) minuten,
waarbij vos 1 gedurende één minuut aangaat, waarna vos 2 "in
de lucht" komt voor één minuut en dit doorgaat tot vos 5
is geweest, waarna vos 1 weer gaat uitzenden en de cyclus zich herhaald. Als
er een 2,5 minuut cyclus wordt aangehouden, dan gaan de vossen natuurlijk maar
30 seconden aan en daarna 2 minuten stilte. Loop je als jager naar zo'n vos,
dan zal je altijd zien dat ie net uitgaat als je hem bijna hebt gevonden! Dan
is het doorzoeken op de laatste peiling en/of wachten op de start van de volgende
zendcyclus. Tegenwoordig worden de vossen veelal gesynchroniseerd op de DCF-77
radiotijdzender.
De vossen zelf bestaan uit een kleine gecamoufleerde radiozender en een lange vertikale draad of helical staaf-antenne (of bij 2m een halo antenne of kruisdipool). Tevens is er een goed herkenbare oranje/witte ARDF-vlag opgehangen ergens laag bij de grond die zichtbaar moet zijn als je tot op zo'n 10 meter tot de vos genaderd bent. Hier bevindt zich dan ook de kniptang (met specifiek gaatjes patroon) of een electronisch meet kastje (bijv. van SPORTindent of EMIT) ten behoeve van de eindcontrole bij de finish.
ARDF Wedstrijd
Een ARDF wedstrijd, want veelal gaat het om het zoeken van zoveel mogelijk vossen in een zo kort mogelijke tijd, bevat meestal de volgende elementen:
De vossenjagers zijn verder vrij in de keuze van uitrusting en apparatuur.
Wedstrijdkleding
De beste kleding voor het lopen van een ARDF wedstrijd bestaat uit stevige hardloop "tights", een polyester shirt met lange mouwen, scheenbeschemers en hardloopschoenen geschikt voor cross-lopen, eventueel speciale OL-schoenen met spikes.
Recreatief lopen kan natuurlijk met elk soort kleding dat je wilt, aangepast aan de weersituatie. Stop wel je broekpijpen in je sokken vanwege teken en zo.
(Klik hier voor een illustratie van de uitrusting - foto genomen vlak na de 2m wedstrijd op het WK ARDF 2006 in Bulgarije).
Recreatief of Wedstrijd?
De ARDF wedstrijd kan een recreatief karakter hebben, waarbij de jacht wandelend kan worden gedaan en er toch voldoende tijd is om alle vossen te vinden. Vaak hebben ARDF jachten een echt wedstrijd karakter, waarbij de jagers gekleed in speciale loopkleding met voldoende bescherming tegen bijv. braamstruiken en ruig terrein (scheenbeschermers en speciaal schoeisel) proberen elkaar af te troefen door snelheid en tactiek in het veld. Er is altijd de mogelijkheid voor recreanten om gewoon met die "echte" wedstrijd mee te lopen, maar dan geldt het advies (en dat geldt eigenlijk voor alle jagers) zorg dat je binnen de tijd finished, want "beter 1 vos gevonden binnen de tijd, dan 5 vossen gevonden een seconde buiten de tijd!" en dat is een basis regel. Tevens zorg je er zo voor dat de uitzetters ook bijtijds de vossen weer kunnen ophalen.
Recreatief en wedstrijd gaan meestal prima samen en er heerst altijd een erg prettige sfeer, vooral omdat de jachten vaak in mooie bosrijke omgeving plaatsvinden en de uitzetters hun best doen om er een leuk en uitdagend parcours te maken.
Een ieder die in Nederland actief meedoet aan ARDF wedstrijden of helpt jachten uit te zetten kan zijn prestatie terugvinden in een ARDF Klassement dat na elke jacht wordt bijgewerkt en waarbij men de eigen prestaties in het jaar kan uitzetten tegen die van de andere jagers.
Tactiek
De volgorde van het opsporen van de vossen en de route die je neemt is geheel vrij en wordt meestal bepaald in de eerste 5 tot 10 minuten na de start. Meestal is het toegestaan om voorafgaand aan de start al de vossen te peilen (het z.g. "voorpeilen") en kun je dus al voor de start je route gaan bepalen. Dit is erg prettig voor de recreanten, maar eigenlijk niet wenselijk voor de wedstrijdlopers (want dan kom je niet in de wedstrijd routine als je niet mag voorpeilen). Ook zul je tijdens het lopen rekening moeten houden met reflecties van de radiosignalen door heuvels en bossen (vooral als het nat is). Hierdoor kun je op een dwaalspoor worden gezet en je zult dus goed de kaart, je eerste betrouwbare peilingen en de code van de vos in de gaten moeten houden. En blijf altijd in beweging, want als je stilstaat kom je nergens.
Bij peilen op 2m moet je altijd zorgen dat je zo hoog mogelijk staat om een zo zuiver mogelijke peiling te krijgen, zonder reflecties. En zodra je een idee hebt welke richting je uit moet ga je onmiddelijk die kant op, want wachten heeft dan geen zin meer. Onderweg kun je dan op de kaart kijken of er een pad die kant op loopt. Gaandeweg zie je dan als je peiling bijv. snel gaat afwijken van je eerdere peiling dat je dicht in de buurt bent. Een kruispeiling op de andere vossen is altijd zinvol in de tussentijd dat jouw "target" vos uit de lucht is. Belangrijk is daarbij dat je toch wel enigszins weet waar je zit op de kaart.
Wanneer je niet meer weet waar je je bevindt op de kaart, dan kun je altijd even afstemmen op de thuisvos en een peiling maken. De lokatie van deze thuisvos staat gemarkeerd op de kaart en dan weet je in ieder geval dat je ergens op de lijn zit van die peiling naar die vos. Misschien kun je dan een kenmerkend stuk terrein vinden in je nabije omgeving dat terug te vinden is op die lijn naar de thuisvos. Neem dus altijd een goed kompas mee.
En bovenal, zorg voor de natuur en gebruik zoveel mogelijk de paden. Dat is veelal niet alleen sneller, maar het voorkomt ook problemen met de lokale boswachterij en breng je de organisator niet in verlegenheid.
Start - officiële wedstrijd
Bij officiële wedstrijden weet niemand van de jagers de exacte locatie waar de wedstrijd plaatsvindt en moet men bij het betreden van de startlocatie de peilontvangers op een speciale plaats inleveren en mag men er niet meer aankomen tot zo'n 10 minuten voor zijn/haar start. Een loopkaart wordt in de laatste periode voor de start verstrekt en eventueel in een zelf meegebrachte kaarthouder gedaan en start men op de eerste seconde van vos 1. De jagers bij officiële wedstrijden zijn onderverdeeld in leeftijdscategorieën (bijv. W35, W50, M21, M40, M50 etc.) en is voorgeschreven wat het aantal en nummer is van de vossen die elke categorie moet opsporen. Bijvoorbeeld M21 moet altijd alle 5 vossen vinden, M40 moet altijd vos 5 laten zitten en W50 haalt 3 vossen. Vanaf de start is er altijd een start corridor van zo'n 200m waarin men niet mag stilstaan om te peilen.
Finish - officiële wedstrijd
De finish bij officiële wedstrijden bestaat uit een thuisvos die continue een signaal uitzend (veelal aangeduid met "vos 6") aan het begin van een finish corridor en een eind-post aan het eind daarvan. Na het registreren bij de eind-post wordt de knipkaart of electronische chip uitgelezen en is de wedstrijd voor de jager ten einde. Men moet via vos 6 de eindvos bereiken, anders volgt diskwalificatie. Men mag in het veld niet met andere jagers communiceren, het is dus hier echt jij , de vos en het bos.
De beet van een teek
Er is veel geschreven over teken in het bos. Het heeft feitelijk niets met ARDF te maken, maar het beste kunt u uw broekspijpen in de sokken stoppen en een shirt met lange mouwen aantrekken. Dit scheelt al behoorlijk, maar beschermt zeker geen 100%. Controleer ALTIJD na de vossenjacht uw lichaam op aanwezigheid van teken. Een beet van een teek kan de ziekte van Lyme overbrengen. Een teek die binnen een dag verwijderd wordt heeft over het algemeen geen gevolgen (houdt de plaats en datum/tijd wel bij voor het geval er wel verschijnselen optreden). Deze link (bron: www.hardlopen.nl) geeft een duidelijk beeld van wat de risiko's zijn, wat je ziet en hoe er mee om te gaan. Neem voor de zekerheid altijd een tekentang mee.
Tot slot
Via de website van de het ARDF Support Nederland kunt u aankondigingen, verslagen, uitslagen, technische informatie en vele andere informatieve zaken vinden met betrekking tot vossenjagen.
Met vriendelijke groet,
Edwin Verburg (PE5EDW)
email: pe5edw@veron.nl